Szkoła z lepszego profilu

 

Jakiś czas temu pozwoliłem sobie na wstępną i dość pobieżną analizę zaproponowanego przez IBE profilu absolwenta. Niedawno, w rozmowie z pewnym mądrym człowiekiem, którego z pełnym przekonaniem mogę uznać za autorytet w dziedzinie edukacji usłyszałem o pomyśle stworzenia – trochę w ramach konsultowania projektu profilu absolwenta, a trochę w ramach przekory wobec niego – profilu szkoły, która miałaby takiego absolwenta wypuścić. Zastanawiając się nad problemem od tej strony doszedłem do wniosku, że… taka szkoła nie istnieje, a co więcej – istnieć nie może.

Już w poprzednim moim artykule podniosłem problem natury ideologicznej przy kreowaniu takiego absolwenta. Polacy są społeczeństwem o mocno zróżnicowanym światopoglądzie, a diametralnie odmienne stanowiska reprezentują grupy liczące po co najmniej kilkanaście procent dorosłych obywateli. Biorąc zaś pod uwagę polityczną bierność grupy 30-40 procent wyborców (tyle mniej więcej ostatnio nie uczestniczy w wyborach) można przyjąć, że ta grupa daje przyzwolenie na dowolną ideologię, jaka może pojawić się w polskiej przestrzeni publicznej. Takie dysproporcje poglądów stwarzają poważny problem w zdefiniowaniu choćby tylko tak kluczowego elementu wychowania absolwenta, jakim jest patriotyzm. Trudno w jednej podstawie programowej zawrzeć postawy „młodych, wykształconych, z dużych miast” – obywateli przede wszystkim Europy i świata, a w drugiej kolejności – Polski, której w zasadzie są tylko mieszkańcami z pato-patriotyzmem stadionowych ultrasów. Obie te postawy mieszczą się w spektrum publicznego dyskursu, a liczebność reprezentujących je grup nie pozwala żadnej zamieść pod dywan politycznej poprawności. Udawanie, że ciemnej – szowinistycznej – strony patriotyzmu nie ma skutkuje dochodzeniem do głosu takich partii jak francuski Front Narodowy, niemiecka AfD czy nasza rodzima Konfederacja. A to tylko jedno z wielu zagadnień, które należy rozwiązać wdrażając założenia profilu absolwenta.

Szkoła publiczna, która z natury swej musi być jednolita i znormalizowana nie da rady ogarnąć wszystkich rozbieżności i skanalizować je w jedno koryto, którym płynąć będą uczniowie. Zwłaszcza, że i dobór kadry w szkołach publicznych jest często mocno przypadkowy. Szkoła publiczna tego nie zrobi – ale może to zrobić szkoła niepubliczna. Polska odważyła się jakiś czas temu na eksperyment komercjalizacji usług medycznych, oddając podstawową opiekę zdrowotną w ręce placówek niepublicznych i okazało się, że to działa. Może najwyższy czas zrobić to samo z edukacją? Po stronie państwa pozostałoby: ustalenie „koszyka usług podstawowych”, czyli zakresu zadań szkoły, których realizacja miałaby być dla uczniów i ich rodziców nieodpłatna, a której koszty pokrywałyby wzorowane na medycznych kontrakty w ministerstwem edukacji, przekazywanie szkołom środków na realizację kontraktów oraz kontrola ich realizacji – np. poprzez system egzaminów zewnętrznych (kończących określone etapy edukacyjne oraz nadających uprawnienia do wykonywania zawodu). Szkoła miałaby natomiast pełną – oczywiście w granicach obowiązującego prawa – swobodę ozdabiania owego podstawowego koszyka dostosowaną do wymagań klientów lub zgodną ze światopoglądem właściciela otoczką ideologiczną. I tak obok szkół lansujących model Polaka-katolika mogłyby działać szkoły kształcące Polaka-kosmopolitę. Obok szkół z rygorystycznymi regulaminami, i mundurkami działałyby szkoły dozwalające pełną swobodę w kwestii wyglądu czy dopuszczające znacznie szersze spektrum zachowań. Nie byłoby tu również problemu z doborem kadry: nauczyciel o poglądach skrajnie prawicowych (a jest takich wielu) nie poszedłby do szkoły, w której króluje ideologia lewicowa i vice versa. Komercjalizacja edukacji łączyłaby obowiązek państwa do zapewnienia wszystkim dostępu do edukacji z możliwością wyboru przez rodziców (czy dorosłych uczniów) sposobu realizacji tego dostępu. Oczywiście należałoby tu również dopuścić edukację rozproszoną („szkoła w chmurze”) – system egzaminów zewnętrznych skutecznie zweryfikowałby jej jakość. I można się na koniec zastanowić, czy przy tak zorganizowanym systemie oświaty jest jeszcze w ogóle potrzeba określania jakiegoś „profilu absolwenta”, czy raczej należałoby się skupić na określeniu pożądanych kompetencji i kwalifikacji, które powinien posiadać absolwent kończący określoną szkołę. Dodajmy – kompetencji „twardych” w postaci określonej wiedzy i umiejętności wymaganych do wykonywania określonego zawodu czy kontynuowania edukacji w szkole wyższego stopnia. Bo przecież kompetencje „miękkie” każdy może mieć inne i nie można nikogo zmusić, żeby był np. kreatywny czy towarzyski, jeśli on woli być introwertycznym odtwórcą…